Przewodnik-Łeba / Krępa Kaszubska.

Krępa Kaszubska.

Zdjęcia ,historia i wspomnienia:

kamień olbrzym

Kamień olbrzym.

Szkoła w Krepie Kaszubskiej.

Szkoła.

Szkoła 1940.

Dzieci ze szkoły w Krepie.1944.

Klasa 1934r.

Wycieczka 1935.

Rodzina Kummert .

Mleczarnia 1909.

Mleczarnia 1928.

Mleczarnia 1940.

Dawna mleczarnia 2011

Karczma Emil Mix 1909.

Sala zbudowana w 1928 roku.

Staw 1920.

Kamień Hitlera.

Sprzedaż ryb w Krępie Kaszubskiej.

Obóz niemieckiej służby pracy RAD.

Obóz niemieckiej słuzby pracy RAD.

Gospodarstwo w Krępie.

Krępa Stara ,Nowa i Kaszubska

Na skraju wysoczyzny kończącej się stromo przy pradolinie rzeki Łeby wybudowano gród obronny mający chronić miejscową ludność, a także granice dużego ośrodka władzy jakim była kasztelania Białogardzka , przed atakami z Ziemi Słupskiej .Prawdopodobnie gród istniał tutaj już w X -XI wieku. Ze szczytu wzniesienia można było z daleka wypatrzeć nadchodzących nieprzyjaciół ,a strome zbocze ułatwiało odparcie ataków wroga. Nieprzypadkowo wybrano to miejsce na założenie osady, żyzna gleba sprzyjała tu osadnictwu i rolnictwu ,a wielkie połacie łąk hodowli bydła i owiec .

Takie były początki dzisiejszej Krepy Kaszubskiej , a właściwie Kempiewa , Krępiewa jak podaje słownik słowiańskich nazw geograficznych z XIX wieku Nazwa wsi zmieniała się często ,jednakże nie odbiegała daleko od swojej nazwy pierwotnej Kępa ,czyli widocznego z daleka wyniesienia tuż przy mokradłach i torfowiskach doliny rzeki Łeby. Krępiewo ,Krępa , Crampen (1313), Crampyn (1347), Crampen (1382), Crampe (1400) ,Crampe (1658), Kramp, (1772).To nazwy używane i kształtujące się pod wpływem wielu czynników na przestrzeni kilku wieków .

Rozległe obszary leśne zostały sukcesywnie wykarczowane .Osada stosunkowo szybko się zaludniała i powiększała areał upraw. Osłabieniem tego procesu był fakt założenia przez rycerzy krzyżowych w 1341 roku miasta Lęborka .Odprowadziło to do upadku Białogardy jako centrum władzy i stolicy kasztelanii, a to z kolei sprawiło, że również grodzisko w Krępie podupadło i po ok. stu latach przestało prawie istnieć . Zakon niemiecki pogardliwie wyrażał się o dawnych grodach i nazywał je żurawimi gniazda .Jeśli było to tylko możliwe krzyżowcy starali się zakładać nowe osady na prawie niemieckim w innym miejscu niż pierwotne osady słowiańskie.

Wiek XIV przynosi duże zmiany ,jeśli chodzi o władzę i administracje ,już nie rządzą tutaj książęta słowiańscy a zaczyna się władztwo krzyżackie . Komtur gdański Zygfryd Walpold von Bassenheim dnia 11.12.1382 wydaje dla wsi przywilej chełmiński, i zaczyna na tereny Ziemi Lęborskiej sprowadzać rolników, rzemieślników i kupców mówiących w języku niemieckim. Ludność słowiańska była dla nich dużym problemem , bariera językowa utrudniała porozumienie ,a chodziło przecież o szybki rozwój gospodarczy ,im szybszy rozwój tym więcej danin i podatków wpływających do kasy zakonu.

Komtur krzyżacki wraz z przywilejem chełmińskim wyznacza pierwszego sołtysa ,którym zostaje Hintze Voltzen .Obszar gruntów należących do osady wyznaczony został (według Schulza) na 405 do 575 hektarów. Zawirowania polityczne i administracyjne związane ze zmianą władzy nieco zahamowały rozwój wsi .Stara Krepa (tak mówią do dziś o tej części wsi mieszkańcy ) korzystała wtedy ze strugi nazwanej Simelbach ,gdzie nawet prawo do połowów miał przedstawiciel najniższego szczebla władzy administracyjnej wspomniany już wcześniej Hintze Woltze ,a krzyżackie źródła wymieniają nawet młyn wodny działający we wsi.

W 1437 roku wieś wprawdzie nie osiągnęła terytorialnie rozmiarów, które zaplanowali przywilejem krzyżacy, ale stopniowo się rozwijała .Obok gospodarstw chłopskich było 8 zagrodników ,a nawet karczmarz .Niestety wojna Polski z zakonem krzyżackim nie sprzyjała dalszemu rozwojowi ,a XV, XVI, XVII wiek był wręcz katastrofalny dla Krępy.Liczne najazdy i epidemie doprowadziły prawie całkowicie do wyludnienia wsi.

W roku 1628 i 1658 Krampe przedstawiało się zupełnie inaczej niż w roku 1437. Sześciu zagrodników Knacke, Strebing, Stelling, Strehlcke, Wilcke i Salich było w posiadaniu od 28 do 40 hektarów ziemi ornej. Wieś z gospodarskiej po opuszczeniu jej przez prawie wszystkich chłopów przeistoczyła się w folwarczną. Administracyjnie podlegało pod starostwo lęborskie.

Okoliczne wsie Garczegorze ,Łebień ,Wrzeście Królewskie ,Białogarda i Krępa odrabiało tzw. szarwak czyli służebność na rzecz folwarku powiatowego należącego do miasta Lębork .Kiedy umiera ostatni potomek rodu Gryfitów Bogusław XIV Ziemia Lęborska przechodzi pod bezpośrednie władanie polskiego króla Władysława IV. Niestety w 1657 roku po dwudziestu latach zostaje na powrót przekazana w lenno elektorowi brandenburskiemu Fryderykowi Wilhelmowi. Do tego czasu folwarkiem w Krępie zarządzał polski starosta Reinhold Krokowski .Według zapisków folwark w latach swojej świetności posiadał nawet do 1000 sztuk owiec i 100 sztuk bydła .Budynki mieszkalne jak i gospodarskie były w opłakanym stanie, do folwarku należała tez tzw. owczarnia z budynkiem mieszkalnym dla obsługi i zabudowaniami inwentarzowymi .Druga polowa XVII wieku to dalsze zmiany administracyjne.We wsi znajdowały się trzy zaniedbane zarośnięte stawy , a powierzchnia lasu wystarczyła tylko na wyżywienie 40 sztuk świń (dawniej wypasano je w lasach) Z powodu wypasania bydła i owiec na łąkach ,oraz na tle własności w dolinie rzeki Łeby dochodziło wielokrotnie do sporów pomiędzy mieszkańcami Krepy Kaszubskiej a mieszkańcami Cecenowa . Z tego powodu 9 września 1745 roku w Erfurcie doszło do wydania pierwszego sądowego orzeczenia w tej sprawie .

Następne wydał już rząd jego królewskiej mości w 1747, 1749. Ostatecznie spór rozstrzygnięto w 1750 roku.

Jeżeli chodzi o Krepę jako wieś to ciągle zmniejszała się liczba mieszkańców ,aż do 61 dusz. W roku 1712 odnotowano w Krępie następujących gospodarzy:

Jan Knacke, Jakub Kravetzke, Andrzej Stoch, Jan Bauman, ,Sawusch i Jan Marten . W 1781 roku według Bruggemanna było tutaj 76 mieszkańców. Znajdowała się również karczma ,i szkoła .W 1818 właścicielem folwarku który miał już charakter zbliżony do majątku ziemskiego był von Sydow, 1840 Bergell, 1856 pani Bergell, a 25. września 1872 Reinhold Bergell. Warto w tym miejscu nadmienić o roli dwóch z nich, a mianowicie nadstaroście von Sydow ,który przemianował dawną owczarnię (Schaeferei) na Sydowsfelde (pole Sydowa) i Reinholdzie Bergellu ,który urodził się w Krępie 28 czerwca 1841.W Berlinie od 12 roku życia kształcił się w szkole muzycznej ,potem studiował prawo ,tam tez zdobył miano znakomitego szachisty. Po ukończeniu prawa zaczyna koncertować ,był wspaniałym pianistą ,i kompozytorem, koncertował również po całej Europie. Komponował utwory muzyczne na różne instrumenty ,kwartety smyczkowe i większe utwory dla orkiestry. Bergell był honorowym członkiem Gdańskiej Filharmonii. Zmarł 26 maja 1912 w Groß-Lichterfelde .

Napisał liryczna-romantyczną operę "Irngard" której fabułą była legenda o czarnej Małgorzacie księzniczce z pobliskiej Białogardy przeklętej za obrazę Bożą .O rodzinie Bergell krążą legendy ,jakoby mieli oni należeć do loży masońskiej ,a jeden z przedstawicieli ich rodu został ponoć pochowany wraz z koniem i wiernym psem tuż koło swojej siedziby .Jednak jego duch straszył mieszkańcowi po śmierci i ciało przeniesione zostało na cmentarz znajdujący się przy drodze do Rozgórza .

1869 rok to ważna data dla wsi ,ponieważ wtedy zakończyła się budowa szosy z Łeby do Lęborka, co na pewno miało wpływ na dalszy jej rozwój .Natomiast szlak kolejowy z Lęborka do Łeby w 1899 roku trochę ominął Krępę Kaszubską ,aczkolwiek do najbliższej stacji kolejowej Lędziechowa było na skróty tylko 2 kilometry.

Na początku XX wieku zaszły we wsi duże zmiany. Część majątku Bergella przechodzi na własność Banku Ziemskiego w Berlinie, który rozparcelowuje byłą posiadłość i tak powstaje 69 gospodarstw siedliskowych . W1904 roku została założona spółdzielnia mleczarska i centrum wsi przeniosło się ze „starej” Krępy do „nowej” czyli tej części miejscowości, przez którą przebiega dziś droga wojewódzka numer 214. Tam też zbudowano szkołę , a w 1928 roku do istniejącej karczmy dobudowaną salę do zabaw wiejskich. W roku 1911 wieś liczyła 572 mieszkańców .Przed wojną powstał w Krępie tzw. RAD (Reichs Arbeitsdienst Lager) pierwotnie dla mlodych mężczyzn, a potem przeznaczono go dla kobiet.Był to twór podobny do polskich powojennych obozów Służby Pracy, czy Hufców Pracy ,gdzie młodzi ludzie mieszkali , uczyli się ,oraz pomagali w różnych pracach gospodarzom, czy też osuszając podmokłe tereny. Tam właśnie w 1945 roku przebywali uczestnicy marszu śmierci ,którzy ginęli w strasznych warunkach ,mordowani przez nazistowskich oprawców . Dziś o tych wydarzeniach przypomina cmentarz ,na którym pochowano więźniów, a także pomnik ku ich czci .Również izba pamięci ,która znajduje się w budynku szkolnym przekazuje tragiczne obrazy tamtych dni.Na poczatku 1945 roku dawni niemieccy mieszkańcy wsi uciekali przed czerwonoarmistami ,a ci którzy pozostali zostali wysiedleni do Niemiec ,lub sami wyjeżdżali unikając prześladowań i trudnej sytuacji ekonomicznej w kraju.W czasie wojny na terenie wsi przebywali również polscy robotnicy przymusowi, którzy dużo wiedzieli o tamtych czasach ,jednym z nich był Marian Krajewski działacz społeczny.10 marca do wsi wkroczyły wojska II Frontu Białoruskiego.

Pierwsi osadnicy polscy dotarli do Krępy w kwietniu 1945 roku , a potem sukcesywnie docierali następni .Byli to mieszkańcy kresów , Wielkopolski ,polski centralnej ,ale przeważali kaszubi z dawnych terenów przygranicznych .

Nazewnictwo na obszarze terytorialnym wsi uległo po wojnie niewielkiej zmianie.Do nazwy Krępa dołączono określenie kaszubska , a część wsi za drogą numer 214 ,gdzie znajdowała się karczma i sala zabaw nazwano Sikorowo , owczarnię - Sydowsfelde zamieniono na Jezierzyce. Potem również i te nazwy zostają zmienione i zapomniane. W latach 1945 do 1955 Krępa należała do Gminy Łebień , a następnie do Gromady Łebień. Od 1972 roku do dnia dzisiejszego należy do gminy Nowa Wieś Lęborska, i liczy sobie ok. 505 mieszkańców.

Warto tutaj jeszcze wspomnieć o gospodarstwie na Pfafenbergu należącym właściwie do wsi Łebień ,ale położonym niedaleko Krępy Kaszubskiej .Jako dzieci w latach 80 tych chodziliśmy do tego opuszczonego już gospodarstwa ,ponieważ był tam spory sad . Mówiło się wtedy idziemy do „Makuratki” dopiero niedawno dowiedziałem się od Niemców rodziny Knack ,do których należało to gospodarstwo przed 1945 , że mieszkała tam po 1945 roku rodzina Makuratów i wtedy stało się jasne skąd ta potocznie używana nazwa. Tak właśnie już w powojennej historii naszego regionu powstają nowe nazwy tworzone przez mieszkańców dzisiejszej już Krepy i nie tylko.

W Krepie Kaszubskiej znajdują się dwa stare cmentarze poewangelickie.Jeden powstał przy drodze do Rozgórza na tzw. "Starej Krepie" i jest to starszy cmentarz .Pierwszą osobą ,która została tam pochowana i widnieje w ksiegach kościelnych Garczegorza był parobek Józef Kapetusiński lat 42 .Prawdopodobnie Polak chcoiaż jako narodowość podano Rosjanin .Wygląda na to, że ten cmentarz zalożono więc w 1831 roku.

Stary cmentarz :

Friedhof Krampe